به مناسبت هفته بسیج آموزشی حساس سازی افزایش مصرف نمك تصفیه شده یددار

هماخوزستان: دکترمهردادشریفی: نمک یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت وساز مواد غذایی در بدن، انتقال پیام های عصبی و کارکرد صحیح عضلات است. این ماده به مقدار محدود مورد نیاز بوده و مصرف متعادل آن لازم است. به طور مثال در هنگام اسهال و استفراغ و یا فعالیت شدید بدنی و در هوای گرم با مصرف کمی نمک می توان املاح از دست رفته بدن را جبران کرد.

هماخوزستان: ید یک ماده حیاتی برای زندگی انسان است که به صورت عمده در خاک یافت می شود. البته خاک بسیاری از مناطق جهان حاوی مقادیر کافی از این ماده مغذی ضروری نیست و لذا محصولات کشاورزی و فرآورده های دامی این مناطق دچار کمبود ید هستند. بدین ترتیب رژیم غذایی انسان ها که به این منابع وابسته است نیز به مقدار کافی ید نخواهد داشت.گواتر حداقل اختلالی است که در اثر کمبود ید بوجود می آید فرد مبتلا به گواتر به سرعت خسته می شود و فعالیت کمتری نسبت به افراد طبیعی دارد . در دوران بارداری در صورتی که جنین به مقدار کافی ید دریافت نکند مغز در حال رشد او قادر به ایجاد شبکه ای متراکم از ارتباطات سلولهای مغزی نخواهد بود و توانایی ذهنی او قربانی حفظ حیات می شود.

هماخوزستان: در مناطقی که با کمبود شدید مواجه هستند کودکان از عقب ماندگی شدید ذهنی رنج می برند.حتی در مناطقی که کمبود شدت زیادی نداشته باشد نیز کودکان دچار کاهش 10 تا 15 درصدی در قدرت یادگیری می شوند . مشکل کاهش ظرفیت ذهنی ناشی از کمبود ید معمولا” نامشهود است و تمامی کودکان مشغول به تحصیل در مناطقی که با کمبود ید مواجه است دچار افت تحصیلی می شوند و تعداد اندکی از آنان قادر به ادامه تحصیل خواهند بود. به همین دلیل اختلالات ناشی از کمبود ید به عنوان مهم ترین عامل قابل پیشگیری معلولیت های ذهنی در جهان شناخته شده است .

  یددار کردن نمک های مصرفی به عنوان بهترین روش ید رسانی در بسیاری از کشورهای جهان به کار رفته است .

  – کمبود ید شایع ترین علت قابل پیشگیری از آسیب مغزی در دوران کودکی است و کمبود ید تا 13/5 امتیاز ضریب هوشی کودکان را کاهش میدهد .

  – کمبود ید عوارضی مانند نازایی ٬ سقط جنین ٬ تولد نوزاد مرده ٬ عقب ماندگی ذهنی و گواتر را بدنبال دارد و اکثر اختلالات ناشی از کمبود ید دائمی و غیر قابل برگشت هستند .

  – گرچه برای پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی و افزایش فشار خون مصرف کم نمک توصیه شده است اما همان مقدار کم باید از نمک های یددار تصفیه شده باشد تا ید مورد نیاز بدن را تامین نماید و از طرفی عوارض احتمالی ناشی از وجود ناخالصی ها در نمک نیز برطرف گردد .

چه مقدار نمک بخوریم؟

در حال حاضر مصرف نمک که بویژه در غذاهای آماده به میزان زیاد مورد استفاده قرار می گیرد در کشور ما بالا است. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی، حداکثر مقدار مصرف روزانه نمک پنج گرم است. این درحالیست که میزان مصرف نمک در کشور 2 تا 3 برابر این مقدار برآورد شده است. نمک دریافتی شامل نمک نمکدان، نمک موجود در مواد غذایی و نمک اضافه شده به غذا در زمان طبخ است.

مصرف زیاد نمک یا غذاهای شور چه عوارضی را به دنبال دارد؟

در صورتی که نمک به مقدار مناسب مصرف شود و کلیه ها هم سالم بوده و عملکرد خوبی داشته باشند نمک مورد نیاز بدن تامین می شود، اما در صورت تداوم مصرف زیاد نمک و مواد شور و یا اختلال در کارکرد کلیه ها یا یکی از سیستم های مربوط به دفع،نمک اضافی موجب تجمع آب در بدن شده و ایجاد ورم در تمام و یا قسمت هایی از بدن می شود. مصرف زیاد نمک و غذاهای شور از عوامل موثر بر افزایش فشار خون و بروز بیماری های قلبی – عروقی به ویژه در افرادی که سابقه این بیماری ها را در خود یا خانواده دارند، می شود. طبق تحقیقات مشخص شده است که دریافت زیاد نمک علاوه بر افزایش فشار خون، اثرات مضر دیگری نظیر سکته قلبی، پوکی استخوان، سرطان معده، آسم و … نیز بر سلامت دارند.

مصرف زیاد نمک و سکته های قلبی

مقدار مصرف نمک با میزان شیوع سکته قلبی در جامعه مرتبط است. علاوه بر اینکه نمک باعث افزایش فشار خون می شود، به نظر می رسد به طور مستقیم و بدون اینکه اثری بر فشار خون داشته باشد، باعث سکته قلبی نیز می شود.

ارتباط مصرف زیاد نمک و پوکی استخوان

نمک زیاد، کلسیم را از استخوان ها جدا می کند و باعث دفع آن از ادرار می شود. به همین دلیل باعث نازک شدن و پوکی استخوان می شود، در نتیجه با افزایش سن، استخوان ها به راحتی می شکنند. برای کاهش خطر پوکی استخوان، مصرف نمک باید کاهش یابد.

نمک و سرطان معده

کاهش مصرف نمک، خطر شیوع سرطان معده را کاهش می دهد. در مطالعه کشورهای مختلف در جهان، ارتباط نزدیکی بین مقدار مصرف نمک و تعداد افراد مبتلا به سرطان معده آشکار شده است. در مناطقی که مردم نمک کم مصرف می کنند، شیوع سرطان معده کمتر است.

نمک یددار تصفیه شده چیست و چرا باید فقط از این نوع نمک استفاده کنیم؟

– نمک تصفیه نمکی است کاملا بهداشتی که ناخالصی های آن حذف شده است.

– نمک خوراکی باید از نوع یددار و تصفیه شده باشد. نمک های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا میزان ید را بهتر و به مدت بیشتر حفظ می کنند.

– نگهداری و ذخیره کردن نمک یددار به مدت طولانی (بیش از یک سال) موجب از دست رفتن بخشی از ید آن می شود. برای حفظ ید در نمک، باید نمک را دور از نور و رطوبت و در ظرف در بسته پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا شیشه های رنگی و تیره نگهداری کرد و جهت اضافه کردن آن به غذا در زمان طبخ، نمک را در انتهای پخت اضافه کرد تا ید آن در حداکثر مقدار حفظ شود.

– نمک تصفیه نشده به علت داشتن ناخالصی در افرادی که سابقه بیماری های گوارشی، کلیوی و کبدی دارند و حتی مصرف مداوم آن در افراد سالم منجر به بروز ناراحتی های گوارشی، کلیوی، کبدی و حتی جذب آهن در بدن می شود.

– همواره به تاریخ مصرف نمک و وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت روی بسته بندی نمک ها توجه کنید.

– دقت کنید که عبارت «نمک یددار تصفیه شده» بر روی بسته بندی نمک درج شده باشد و از خرید هر گونه نمک با عنوان «صادراتی صنعتی» خودداری کنید.

نمک و غذاهای شور باید به مقدار بسیار کم مصرف شود و همان مقدار کم نمک نیز تنها از نوع تصفیه شده یددار باشد.

مضرات مصرف نمک دریا چیست؟

در حال حاضر مصرف نمک دریا از سوی افراد غیرکارشناس به مردم توصیه می شود. نمک دریا به نمک حاصل از تبخیر آب دریا گفته می شود. این نمک،تصفیه نشده و دارای انواع ناخالصی ها از جمله فلزات سنگین است که خطر سرطانزایی آنها به اثبات رسیده است. علاوه بر ناخالصی، میزان ید آن کم یا حتی فاقد آن است که نیاز روزانه بدن به ید را تامین نمی کند. هر چند نمک دریا حاوی مواد معدنی از جمله فلوئور و پتاسیم است اما با توجه به این که در مصرف مقادیر زیاد آن، این املاح تامین می شوند، این ویژگی نمک دریا بسیار کم اهمیت بوده و ارزش کاربری ندارد. در صورتی نمک دریا می تواند مصرف خوراکی داشته باشد که در قالب استانداردهای موجود، مجوز تولید و پروانه ساخت از وزارت بهداشت گرفته باشد.

هماخوزستان: گفتنی است طبق شاخص های بررسی تن سنجی کودکان در سال 96 پوشش نمک تصفیه شده یدداردر کشور پایین امده است و لذا از تاریخ 17 آذر تا 21 آذر 97 به عنوان بسیج آموزشی حساس سازی افزایش مصرف نمک تصفیه شده یددار اعلام گردیده است .